De Duitse baas is steeds vaker gewoon ‘du’

Duitsers spreken elkaar standaard met ‘Sie’ (u) aan, leren we in Nederland op school. Ondernemers die voor zaken de grens overgaan, horen dat ze zich beter formeel kunnen opstellen. ‘Duzen’ (jij zeggen) gebeurt pas als daar toestemming voor is gegeven of wanneer de zakenpartners elkaar goed kennen.
Dit formele imago van Duitsland verdient bijstelling.
Uit onderzoek blijkt dat er in het Duitse bedrijfsleven steeds minder vaak ‘u’ wordt gezegd; nog maar 3% van 170.000 ondervraagden geeft aan alle collega’s en leidinggevenden te ‘Siezen’. Dat was een aantal decennia geleden wel anders, toen bijna iedereen altijd met Sie werd aangesproken.
Bernd Osterloh, voorzitter van de ondernemingsraad van Volkswagen, in gesprek met een werknemer aan de productielijn van de VW-fabriek in Wolfsburg. De formele aanspreekwijze ‘Sie’ verdwijnt langzaam uit het Duits bedrijfsleven. foto: Reuters
Bernd Osterloh, voorzitter van de ondernemingsraad van Volkswagen, in gesprek met een werknemer aan de productielijn van de VW-fabriek in Wolfsburg. De formele aanspreekwijze ‘Sie’ verdwijnt langzaam uit het Duits bedrijfsleven. foto: Reuters
Een derde van de bedrijven kiest voor jij
Nu heerst er op een derde van de ondernemingen in de Bondsrepubliek een uitgesproken jij-cultuur: van stagiair tot directeur, iedereen is er ‘du’. Dat geldt vooral veel voor kleine ondernemingen met minder dan vijftig werknemers: in de helft van die bedrijven is er een 100% jij-cultuur. Bij 63% van alle ondernemingen spreken collega’s van hetzelfde niveau elkaar met jij aan, maar zeggen ze u tegen hun baas.
Opvallend genoeg verdwijnt Sie ook in de grootste bedrijven in de Bondsrepubliek, conglomeraten die juist bekendstaan om hun conservatieve cultuur. Terwijl het twintig jaar geleden nog ondenkbaar was dat collega’s jij tegen elkaar zeiden, wordt er in multinationals met de grootte van Siemens en Volkswagen nauwelijks meer uitsluitend u gezegd (minder dan 1%).
3%
3% van 170.000 ondervraagden geeft aan alle collega’s en leidinggevenden met u aan te spreken.

63%
Bij 63% ondernemingen spreken collega’s van hetzelfde niveau elkaar met jij aan, maar zeggen u tegen hun baas.

Globalisering is oorzaak
Een belangrijke reden is de globalisering. De voertaal in grote bedrijven is steeds vaker het Engels, dat met ‘you’ geen verschil kent tussen u en jij. Autofabrikant VW nam onlangs Engels aan als officiële taal in het hele concern.
Tegelijkertijd voeren sommige ondernemingen ‘du’ in om een cultuurverandering teweeg te brengen. Neem de Otto-Gruppe, van het postorderbedrijf. Ceo Hans-Otto Schrader wordt sinds een jaar met jij of zijn bijnaam Hos aangesproken. ‘Met deze kleine, maar effectieve geste willen we in het concern tot een sterker wij-gevoel komen’, verklaarde Schrader in een gastbijdrage op carrièrewebsite Xing. ‘Dat is met ‘jij’ gewoon eenvoudiger.’
‘Bewijs voor opener bedrijfscultuur’
Werknemers van supermarktketens Lidl en Kaufland mogen hun directe leidinggevenden en topmanagers sinds de zomer ook informeel benaderen. Kienbaum en StepStone, die het onderzoek onder 170.000 werknemers lieten uitvoeren, zien zulke beslissingen als bewijs voor een steeds opener bedrijfscultuur in de Bondsrepubliek.
Hans-Otto Schrader, topman van de Otto-gruppe. foto: HH
Hans-Otto Schrader, topman van de Otto-gruppe. foto: HH
‘Het is steeds belangrijker dat beslissingen snel worden genomen en niet meer alleen door leidinggevenden’, zegt Sebastiaan Dettmers, ceo van banensite Stepstone. Een hiërarchische manier van werken staat dat volgens hem in weg. ‘Het ‘du’ is een uitdrukking van een revolutie die nu in het Duitse bedrijfsleven plaatsvindt.’
Concurreren met start-ups
Zijn collega Walter Jochmann van adviesbureau Kienbaum wijst op de aanzuigende werking van jonge ondernemingen met een informele cultuur en platte structuur. Grote ondernemingen moeten met start-ups om ‘de knapste koppen’ concurreren. ‘Het is voor werkgevers nuttig om hun starre structuren af te bouwen.’
Daimler-topman Dieter Zetsche (midden) draagt geen stropdas meer sinds hij met zijn bestuur op werkreis ging naar Silicon Valley.
Daimler-topman Dieter Zetsche (midden) draagt geen stropdas meer sinds hij met zijn bestuur op werkreis ging naar Silicon Valley.
Die trend is ook op andere manieren zichtbaar. Zo draagt topman Dieter Zetsche van autofabrikant Daimler (Mercedes) geen stropdas meer sinds hij met zijn bestuur op werkreis ging naar Silicon Valley. Ook bij Aldi Nord is de das niet langer verplicht.
Wachten op orders van de baas
Maar of zulke cosmetische ingrepen de van oorsprong hiërarchische bedrijfscultuur in Duitsland daadwerkelijk veranderen is de vraag. Neem de Berlijnse start-upscene. Daar verbazen niet-Duitse nieuwkomers zich geregeld over de passieve houding van het personeel. Zo lang de baas niet vertelt wat er moet gebeuren, is het afwachten geblazen. En dat terwijl er volop wordt geduzt.

Auteur: Saskia Jonker
bron: https://fd.nl/economie-politiek/1181814/duitse-werknemer-spreekt-zijn-chef-steeds-vaker-aan-met-du