Structurele verandering arbeidsmarkt 2015

Arbeidsmarkt verandert zich structureel, oude sociale tripartite structuur hopeloos verouderd.

Pas op, deze blog vertegenwoordigt een mening.

Misschien dat we nog denkenhet ons te kunnen permitteren van mening te verschillen over de correlatie van milieu en klimaatverandering, maar dat de huidige financiële crisis grote gevolgen heeft voor onze economie is overduidelijk. De vraag is echter nog of de Europese Bankencrisis een heel setje aan domino steentjes heeft doen omvallen die niet meer overeind komen. De consumentenvraag is niet alleen afgenomen, hopelijk enkel conjunctureel, maar ook verschoven (denk aan de enorme groei van webwinkels);  Er is een grootscheepse sanering bezig ten aanzien van allerlei diensten; bancair, verzekeringen, en ook zelfs de nationale politie schakelt meer en meer over naar on-line diensten met als massale ontslagen als gevolg;

Denk ook aan de opkomst van de ZZP’er als verkapte dagarbeider. Een onoverzichtelijk ongeorganiseerde grote groep (bijna al een miljoen mensen…) die voor het overgrote deel zich verhuurt op basis van uurtje-factuurtje,  zonder dat zij zich zoals elke werknemer “oude stijl” zich heeft ingenesteld in wachtdagen, beschermingen ten aanzien van ontslag, ziekte, arbeidsongeschiktheid, pensioen en vakantiedagen, heeft de ZZP’er  het zelf zo geregeld dat zij met een premiekorting kunnen concurreren tegen de “werknemer”. Noch de overheid, noch de vakbonden weten goed hoe met deze groep om te gaan. Ga je ze loontechnisch op het zelfde niveau brengen als gewone werknemers, dan dreigt dat voor een grote groep ZZP’ers de genadeslag te zijn, en ja, dan vervallen ze in de “bijstand”. Geen fijn scenario voor een overheid die zelf structureel wil bezuinigen. Dus, lekker doormodderen maar! De ZZpér zal je, als ongeorganiseerde, niet snel horen.

Dat brengt me ook op de vakbonden en CAO’s: Schaf ze allebei alstublieft morgen af! Het zijn voortbrengselen van de 19^de eeuw en net als bedrijfsverenigingen grotendeels overbodig net als het concept sociaal democratie en bedrijfsverenigingen. Bedrijven en werknemers  zijn heel goed in staat om zelf afspraken te maken over arbeidsvoorwaarden. Dat zie je goed bij bedrijven die niet direct onder een cao vallen. Niets aan de hand, allemaal prima geregeld! Als Uitzendbureau hebben wij ook een cao, tenminste als de vakbonden willen meewerken, want die zien niets in Uitzenden. Iedereen moet tenslotte een vaste baan.. behalve de ZZP’ers dan.

Er zijn twee groepen die de economische crisis het hardst hebben getroffen, “50-plussers” en kleine ondernemers. Om met die laatste groep te beginnen; naast de talloze lege winkeletalages en gesloten café’s (die ook nog eens te maken hebben gehad met wat morele aanpassinkjes zoals een rookverbod en het opschuiven leeftijdsgrens van de alcoholgebruik) zien wij, als bemiddelingsbureau,  ook de grote leegte van de bedrijvenhallen op de bekende provinciale bedrijventerreinen.  Ik durf te beweren dat een groot gedeelte van de economie in de laatste vijfjaren nog heeft gedraaid op het spaargeld/eigen vermogen van menig MKB bedrijf, dat stug de salarissen bleef uitkeren van haar personeel, ondanks hardnekkige negatieve bedrijfsresultaten.

Paradoxaal genoeg hebben de grote bedrijven vaak nog het geld om te kunnen saneren. Werknemers ontslaan kost namelijk op de korte termijn de ondernemer heel veel geld en zal het kleinere bedrijf noodgedwongen lijdzaam moeten toekijken totdat de bodem van de spaarpot is bereikt. De bewuste ondernemer in dit verhaal kent maar één uitweg; omzet. Volhouden, bezuinigen, misschien veranderen, aanpassen, en wachten op orders.

“50-plussers” zijn een moeilijk plaatsbare groep op de arbeidsmarkt. De problematiek rondom de oudere op de arbeidsmarkt is complex. Mijns inziens is dat met name te danken aan het feit dat de werkgever met name op zoek is naar concrete vakmensen, specialisten die ook nog betaalbaar zijn. Veel mensen uit deze groep zijn immers aansturend, begeleidend of als manager bezig geweest, groepsleider of teammanager of werkzaam geweest in een functie die door aangescherpte processen of gespecialiseerde outsourcing niet meer bestaat; denk aan de postkamer. Automatisering van processen maakt het mogelijk om werknemers eenvoudig individueel te beoordelen en maakt verregaande democratisering op de werkvloer mogelijk. De teammanager is dus vervangen door een software systeem. Een andere reden is simpelweg de kosten; De meeste CAO’s hebben allerlei onlogische stapjes in zich waardoor ouderen duurder en minder inzetbaar zijn.  Daarnaast is het ongeschoolde productiewerk bijna volledig overgenomen door buitenlandse werknemers, hier of elders in de wereld. De 50-plusser is dan ook massaal in de ZZP constructie gedoken, waardoor cao’s niet meer van toepassing zijn, of slechts heel gedeeltelijk, en mensen alleen worden ingehuurd op vaak hele specifieke kennis of vaardigheden. Ziezo, geregeld.

De arbeidsmarkt is structureel veranderd. We leven tegenwoordig in een economie van verregaande verbijzondering van arbeid. Met andere woorden, Iedereen doet precies wat ie moet doen en vaak “just in time”. Dat is efficiënt, maar ook gevaarlijk. Denk aan de pluimvee sector waar de keten werd verstoord (door een vervoersverbod), en een hele sector meteen stil kwam te liggen, of in het minste geval ernstige schade werd berokkend.  Die specialisatie zal alleen maar toenemen. Je zult een grotere behoefte krijgen aan speciaal opgeleide mensen, in het primaire proces, maar ook in het aansturen van het productie en de distributie van producten. Daarnaast zal er een kernachtige dienstverlening zijn die dat proces faciliteert. De baliemedewerker is een uitstervend ras. (Als alternatief zal er steeds meer differentiatie komen vanuit het, het bijzondere segment, dat speciale producten produceert voor een groep die zich wil onderscheiden). Dus geen managers meer. De trend van de afgelopen 20 jaar.. Als u uw kind wil adviseren voor zijn/haar loopbaan; wordt specialist. Van lasser, tot neuroloog. Van machine programmeur, tot inkoper, tot distributiedeskundige.  Als er maar geen manager achter staat… Als daar behoefte aan is later, kan dat alsnog worden ingevuld.

Frans Hoekman, Knooppunt, Flex en Werving & Selectie.